سوال :
چه حکمتی در توسل نهفته است؟
پاسخ :
الف) حکمت اعطای این نقش به بزرگان دین و اولیای الهی، جایگاه معنوی آنان است. همه موجودات عالم هستی، آیات و
نشانههای خداوندند. هر موجودی به اندازه وسعت وجودیاش، نشان دهنده اسما و صفات خداوند سبحان است. عالیترین و
تابناکترین جلوه و ظهور حضرت حق، در آیینه وجود انسان کامل (پیشوایان معصوم) محقق میگردد. انسان کامل آیینه
تمامنمای اسما و صفات حضرت حق و جلوه و مظهر جلال و جمال پروردگار است. توسّل به انسان کامل، در حقیقت توجه به
جلال و جمال خدا و توسّل به چشمه فیض او است.
ب) اولیای الهی انسانهایی از جنس خود ما هستند و به طور معمول، خیلی راحتتر و زودتر میتوان با آنان رابطه عاطفی،
برقرار کرد.
ج) خداوند خواسته است تا اولیای خود را در کانون توجه و اقبال مردم قرار دهد. توجه به آنان، به عنوان انسانهای کامل و
برقراری ارتباط عاطفی و معنوی با آنان، تأکید بر حقانیت و الگو بودن آنان است و موجب میشود تا مردم با مراجعه به آنان
و الگوگیری از ایشان، به طریق هدایت و سعادت دست یابند.
توسل، اتخاذ وسیله، برای نزدیک شدن به چیزی است. این واژه در لغت به معانی مختلفی آمده است که عبارتند از:
1. نزدیک شدن.
2. مقام و منزلت پیش سلطان.
3. درجه.
4. چارهجویی برای رسیدن به چیزی با میل و رغبت.
5. هر چه به سبب آن، نزدیک شدن به دیگری ممکن باشد.
بیشک، آدمی برای تحصیل کمالات خود، چه مادی و چه معنوی، به غیر خود نیازمند است؛ به بیان دیگر، هر یک از موجودات
در رسیدن به کمالات خود، دست نیاز به سوی موجودات خارج از وجودشان دراز کرده، از فعل و انفعال و تأثیر و تأثر اصناف
گوناگون عالم هستی استمداد میکنند. این، همان قانون «توسل» است که یک حقیقت تکوینی میباشد که در نظام خلقت برقرار
بوده و در همه جا مشهود است.
قرآن کریم نیز موضوع توسل را یک طریق مسلّم و روشن برای نیل به هدف و توحید، معرفی میکند. در قرآن آمده است:
1. «ای کسانی که ایمان آوردهاید! از خدا پروا کنید، و به او [توسل [تقرب جویید و در راهش جهاد کنید؛ باشد که رستگار
شوید».(1)
2. «آن کسانی را که ایشان میخوانند [خود [به سوی پروردگارشان تقرب میجویند [تا بدانند [کدام یک از آنها [به او[
نزدیکترند و به رحمت وی امیدوارند و از عذابش میترسند؛ زیرا که عذاب پروردگارت همواره در خور پرهیز است»(2)
این دو آیه، به خوبی نشان میدهد که تمام ما سوی الله، از فرشتگان و پیامبران و دیگر اصناف و طبقات خلق، در مقام کسب
فیض و اخذ برکات، از خداوند، وسیله طلب میکنند و برای جلب رحمت بیشتر و دفع عذاب از خود، دنبال وسیلهای میگردند تا
به قرب بیشتری نائل شوند. با توجه به این دو آیه، معلوم میشود که مناسبترین معنی وسیله و توسل، همان معنای پنجم
است؛ یعنی هر چیز که به سبب آن، نزدیک شدن به دیگری ممکن باشد. با توجه به این که کلمه وسیله در دو آیه فوق، به
صورت مطلق آمده، طبعاً دارای معنای بسیار گستردهای است و با اطلاق خود، شامل هر نوع اعتقاد، عمل و هر چیز یا
شخصی که به شکلی صلاحیت نزدیک کردن به پیشگاه اقدس پروردگار را داشته باشد، میگردد.
1. مائده (5)، آیه 35.
2. اسرا (17)، آیه 57.
